USTALENIE PLANU SPŁATY W POSTĘPOWANIU UPADŁOŚCIOWYM – KONIECZNY ELEMENT POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO

Przedostatnim elementem przybliżającym nas do całkowitego oddłużenia jest plan spłaty – ustalany przez Sąd w formie postanowienia. Niestety, jak widzę z własnego doświadczenia w postępowaniach upadłościowych, które prowadzę jako syndyk, osoby fizyczne wobec których ogłoszono upadłość konsumencką są zdziwione, że jeszcze przez trzy lata będą zobowiązane do regulowania swoich zobowiązań na rzecz wierzycieli.

Czym jest plan spłaty?

Plan spłaty ustalany jest na koniec postępowania upadłościowego, już po wykonaniu planu podziału środków zgromadzonych w masie upadłości. Określa zasady jakie jest zobowiązany spełnić upadły aby móc liczyć na umorzenie swoich zobowiązań.

Co zawiera plan spłaty?

Postanowienie Sądu o ustaleniu planu spłaty określa w szczególności:

jakie kwoty upadły jest zobowiązany spłacać na rzecz wierzycieli ujętych na liście wierzytelności, a niezaspokojonych w wyniku planu podziału,
przez jaki czas, nie dłuższy niż 36 miesięcy, upadły zobowiązany jest płacić zobowiązania na rzecz wierzycieli,
jaka część zobowiązań powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty.

Od czego zależy wysokość miesięcznej raty przeznaczonej na zaspokojenie wierzycieli?

Dla ustalenia planu spłat Sąd uwzględnia:

możliwości zarobkowe upadłego,
koszty utrzymania upadłego i członków jego rodziny,
wysokość niespłaconych przez upadłego wierzytelności,
realność zaspokojenia wierzytelności w przyszłości.

Opiszę teraz pokrótce co należy rozumieć przez te pojęcia.

Czym są możliwości zarobkowe upadłego?

Należy odróżnić możliwości zarobkowe upadłego od jego aktualnych zarobków. Zupełnie mnie już nie dziwi, kiedy osoby wobec których orzeczona jest upadłość, już po ogłoszeniu upadłość lub na krótko przed złożeniem wniosku o ogłoszeniem upadłości tracą poprzednie zatrudnienie bądź mają zmienione warunki pracy i wynagrodzenia na najniższą krajową. Liczą, że w ten sposób nie będę musiały w żadnym stopniu pokrywać niespłaconych wierzytelności oraz zostaną oddłużeni bez planu spłaty. Drodzy Państwo, syndycy przecież widzą, że jest to celowe działanie. Ja osobiście nie daję wiary, że osoba młoda, często wykształcona, nie jest w stanie uzyskać wyższego wynagrodzenia niż minimalną krajową tak aby określona kwota środków wpływała co miesiąc do masy, chociażby na pokrycie kosztów postępowania. Nie dając temu wiary zobowiązuję upadłych do podjęcia dodatkowego zatrudnienia aby wykorzystywali swoje możliwości zarobkowe i po prostu zarabiali więcej.

To samo dotyczy warunków określenia planu spłaty. Sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe a nie faktycznie osiągane wynagrodzenie. Osoby, które już doświadczyły postępowania sądowego w zakresie alimentów na pewno dobrze wiedzą o czym mówię. Praktyką powszechną jest, że osoby, które wiedzą, że będą zobowiązane do płacenia alimentów nagle tracą pracę lub zmieniają warunki pracy na wynagrodzenie minimalne tak by Sąd zasądził im jak najniższe alimenty. Potem często da się słyszeć narzekania, jak to sąd mógł zasądzić alimenty, które nie pozwolą na utrzymanie się samego zobowiązanego do płacenia alimentów (najczęściej ojca). To właśnie tą samą przesłanką kieruje się Sąd – „możliwościami zarobkowymi”. Wykładni tego pojęcia podjął się też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 maja 1995 r. wskazując, że możliwości zarobkowe można określić przez przypisanie zobowiązanemu potencjalnego i prawdopodobnego poziomu dochodu na podstawie dochodów z lat ubiegłych (…), przebiegu dotychczasowego zatrudnienia, posiadanych kwalifikacji, dostępnych możliwości podjęcia pracy i poziomu zarobków w danej społeczności.

Dlatego też, ustalając plan spłaty, Sąd nie jest związany propozycją upadłego, weźmie natomiast pod uwagę nie tylko aktualne ale też poprzednie zarobki upadłego, wiek, wykształcenie, dodatkowe umiejętności stan zdrowia oraz charakter wykonywanej pracy.

Wpływ kosztów utrzymania upadłego i członków jego rodziny na wysokość rat w planie wpłaty

Celem postępowania upadłościowego jest doprowadzenie do oddłużenia upadłego. W związku z tym, w toku postępowania upadły nie może zacząć się znów zadłużać. Dlatego, ustalając plan spłaty Sąd bierze pod uwagę również koszty utrzymania upadłego i członków jego rodziny pozostających na jego utrzymaniu. Dlatego ja, już od pierwszego spotkania z upadłym, któremu zostałam wyznaczona jako syndyk każę prowadzić „budżet domowy”, w którym ma zapisywać wszystkie wydatki z podziałem na kategorie (szerzej o tym napiszę w kolejnym wpisie). Stoję na stanowisku, że jeśli upadły nie jest w stanie powiedzieć mi ile kosztuje miesięczne utrzymanie jego rodziny oznacza to, że wciąż ma jednak zbyt dużo pieniędzy, skoro nie ma potrzeby kontrolowania swoich wydatków. Regularne spisywanie swoich dochodów i wydatków przydaje się nie tylko na potrzeby postępowania upadłościowego ale też wprowadza nawyk kontroli wydatków i pomaga racjonalnie gospodarować swoimi środkami też po zakończeniu postępowania upadłościowego.

Wysokość niezaspokojonej wierzytelności i realne możliwości zaspokojenia wierzytelności w przyszłości.

Wysokość niezaspokojonej wierzytelności to oczywiście nic innego jak różnica pomiędzy wysokością wierzytelności uznanych na liście wierzytelności a kwotą wypłaconych wierzycielom kwot w wyniku realizacji planu podziału środków masy upadłości. Realność możliwości zaspokojenia wierzytelności ustalonej w planie spłaty stanowi przekonanie, że upadły jest w stanie wykonać ustalony przez Sąd plan spłaty. Jest to o tyle istotne, że tylko zrealizowany w całości plan spłaty przez upadłego daje możliwość umorzenia pozostałych niespłaconych wierzytelności. Jeśli plan spłaty nie jest realizowany każdy z wierzycieli może wnioskować o umorzenie postępowania upadłościowego co skutkuje brakiem oddłużenia upadłego.

Sposób ustalenia liczby rat w planie spłaty oraz ich wysokości

Kiedy Sąd ustali już możliwości zarobkowe upadłego oraz koszty utrzymania jego i jego rodziny może już przystąpić do ustalenia wysokości miesięcznych rat na rzecz wierzycieli oraz liczby tych rat. Niezbędne jest tu wyliczenie proporcjonalnego udziału niezaspokojonej wierzytelności każdego z wierzycieli i na podstawie właśnie tej proporcji ustalanie wysokości raty na poszczególnych wierzycieli. Może to wyglądać w ten sposób, że na przykład, na rzecz wierzyciela X upadły ma wpłacać kwotę 47,50 zł na rzecz wierzyciela Y 63,28 zł, na rzecz wierzyciela Z 39,22 zł. I uwaga – to już nie syndyk lecz upadły jest zobowiązany do dokonywania przelewów np. do 10 dnia każdego miesiąca.

To na Upadłym ciąży obowiązek dopilnowania aby wszyscy wierzyciele otrzymali należne raty do wyznaczonego dnia miesiąca. Jak już wskazywałam wyżej, jeśli plan spłaty nie jest realizowany każdy z wierzycieli może wnioskować o umorzenie postępowania upadłościowego co skutkuje brakiem oddłużenia upadłego.

Jeśli chodzi natomiast o ilość rat w planie spłaty to zasadniczą jest to okres 36 miesięcy i taka też jest praktyka. Trudno bowiem znaleźć powód aby miałby to być krótszy okres. Celem postępowania upadłościowego jest bowiem zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu, a plan spłaty może być zaskarżony przez każdego z nich. Dlatego jedynym powodem, który w mojej ocenie może powodować ustalenie krótszego okresu planu spłaty, jest przejście Upadłego na świadczenie rentowe bądź emerytalne, co spowoduje, że jego możliwości zarobowe oraz wiek uzasadnią dostatecznie skrócenie planu spłaty.

Niewątpliwie okres postępowania upadłościowego a także realizacji planu spłaty nie jest okresem łatwym, gdyż upadły musi ograniczyć realizację własnych potrzeb do minimum aby zaspokoić swoich wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Jednak z jednej strony należy pamiętać, że nikt nie obiecywał, że będzie łatwo, a z drugiej strony należy mieć na względzie ogromną korzyść zakończonego postępowania upadłościowego jakim jest oddłużenie pozostałej części zobowiązań, często w wysokości kilkuset tysięcy, których nie bylibyśmy w stanie spłacić nawet do końca życia.